ހޯމަ ދުވަހާއި ބުރާސްފަތި ދުވަހު ރޯދަ ހިފަންވީ ކީއްވެގެން؟
އިބްރާހީމް ރަޝީދު މޫސާ
ދެކުނު އޮސްޓްރޭލިޔާ ޔުނިވަރިސީޓިން 2018 ވަނަ އަހަރުގެ ޖުލައިމަހުގެ ފަހުކޮޅުގައި ކުރި ސައެންސީ ދިރާސާތަކުން ލިބުނު ނަތީޖާތަކާމެދު މުޅި ދުނިޔެ ވަނީ އަޖައިބުވެ އަންތަރީސް ވެފައެވެ. އެއީ ޒަމާންވީ ބަލިތަކަށް (ކްރޮނިކަލް ބަލިތަކަށް) ފަރުވާ ދިނުމާ ބެހޭގޮތުން ކުރި ދިރާސާތަކެކެވެ. މި ދިރާސާތަކުން، މި ފަދަ ބަލިތަކަށް ފަރުވާ ދިނުމުގައި ތަބާވާންވީ އައު ގޮތްތަކެއް ހާމަވެގެންދިޔައެވެ. މި ނިޒާމަށް 2 : 5 ނިޒާމޭ ކިޔައިފައި ވެއެވެ. މި ދިރާސާއިން ކަށަވަރުކޮށްދިން ގޮތުގައި މި ގޮތަށް ރޯދަ ހިފުމުން ލިބޭ ފައިދާތައް އިންތިހާއަށް ބޮޑެވެ. އަދި އެހާމެ ގިނައެވެ. މި ދިރާސާ ބުނާ 2 : 5 ނިޒާމަކީ ކޮބައި ހެއްޔެވެ؟
ހަތަރުވަނަ އާޔަތުގައި މުއުމިނުންގެ އިތުރު ސިފަތައް ބަޔާން ކުރެވިފައި ވެއެވެ. 'والذين يؤمنون بما أنزل إليك وما أنزل من قبلك وبالآخرة هم يوقنون، އަދި އެމީހުންނަކީ ކަލޭގެފާނުގެ މައްޗަށް ބާވައިލެއްވުނު އެއްޗަކަށާއި އަދި ކަލޭގެފާނުގެ ކުރީން ބާވައިލެއްވުނު އެއްޗިއްސައް ވެސް އީމާންވާ މީހުންނެވެ. އަދި އާޚިރަތް ދުވަސް އަންނާނޭ ކަމާ މެދު، އެ މީހުން ޔަގީންކުރެއެވެ' މި އާޔަތުގައެވެ. މި އާޔަތުގައި ފުރަތަމައަށް ބަޔާންކުރެވިފައި ވަނީ މުއުމިނުންނަކީ މާތްﷲ ބާވައިލެއްވި ފޮތްތަކަށް އީމާންވާ މީހުން ކަމެވެ. މި ގޮތުން، ސަލާމާއި ސަލަވާތް ލެއްވި ކީރިތި ރަސޫލާ، މުހައްމަދުގެފާނުގެ މައްޗަށް ބާވައިލެއްވުނު ފޮތް ކަމުގައިވާ ކީރިތި ޤުރުއާނަށް އެންމެ ފުރަތަމައިން، އެ މީހުން އީމާންވެއެވެ. މީގެ މާނައަކީ، އެ ފޮތަކީ މާތްﷲ ބާވައިލެއްވި ފޮތެއްކަން ހިތުގެ އަޑީން ގަބޫލުކުރުމެވެ. އަދި އެ ފޮތުގައިވާ ވާހަކަތަކަކީ ތެދު ވާހަކަތަކެއް ކަމުގައި ވެސް ގަބޫލުކުރުމެވެ. އަދި މި ގަބޫލު ކުރުން މުއުމިނުންގެ ކިބައިން ފެނިގެން ދެއެވެ. އެ މީހުނަކީ، އެ ފޮތުގައި އެންގަވައިފައިވާ ގޮތުގެ މަތީން، އެ މީހުންގެ އަމަލުތައް، ބެހެއްޓުމަށްޓަކައި މަސައްކަތްކުރާ ބައެކެވެ. 
މިއަދަކީ އިހުގައި ދިވެހިން ކިޔާ އުޅުނު ގޮތުން ބާރަ ދުވަހެވެ. ރަބީއުއްލައައްވަލު މަހުގެ ބާރަވަނަ ދުވަހެވެ. އާދެ، ވަރަށް ގިނަ ބަޔަކު ދެކޭ ގޮތުގައި، ކީރިތި ރަސޫލާގެ (ﷺ) އުފަން ދުވަހެވެ. މި ދުވަސްވަރު ބާރަ ދުވަސް އައުމުން، އެންމެ ފުރަތަ ދެކެވޭ ވާހަކަތަކުގެ ތެރޭގައި މި ދުވަސް ފާހަގަކުރުމުގެ ޝަރުއީ ހުކުމް ބަޔާންކުރުން ހިމެނެއެވެ. އެއްބަޔަކު ދެކެނީ އެއީ ބިދުއަތެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ދީނުގައި އަލަށް އުފައްދައިގެން އުޅޭ ކަމެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ކީރިތި ރަސޫލާ (ﷺ) އާއި އަދި ސަލަފުއްޞާލިޙުންގެ ދުވަސްވަރު، އާދެ، މުސްލިމުންގެ އިހުގެ ފުރަތަ ދެތިން ޖީލުގެ ފަރާތުން މި މުނާސަބާ އެއްގޮތަކަށް ވެސް ފާހަގަކޮށްފައި ނުވާކަމެވެ. އަނެއް ބަޔަކު، މި ކަން ފާހަގަކުރުމުގައި މައްސަލައެއް އޮތް ކަމަކަށް ނުދެކެއެވެ. މިއީ ދީނީ ކަމެއް، އެބަހީ، އަޅުކަމެއްގެ ގޮތުން، މާތްކަލާނގެއާއި ކުއްތަންވުމަށްޓަކައި، ކުރެވޭ ކަމެއް ނޫންކަމެވެ. ނަމަވެސް، ސަގާފީ، އެބަހީ، އާދަކާދައާ ގުޅުވައިގެން ކުރެވޭ ކަމެއްގެ ގޮތުގައި ދެކެއެވެ. ކޮންމެ އަކަސް، މި ލިޔުމުގެ ބޭނުމަކީ މި ބަހުސްގެ ތެރެއަށް ވަދެ، ޝަރުއީ ގޮތުން، މި ކަމުގެ ރަނގަޅު ނުރަނގަޅު ގޮތް ކަނޑައެޅުމެއް ނޫނެވެ. މި ލިޔުމުގެ ބޭނުމަކީ އެހެން ދުވަސްތައް ފަދައިން، މިއަދުވެސް، ކީރިތި ރަސޫލާ (ﷺ) މަތިން ހަނދާންކޮށްލުމެވެ. އަދި، މި ގޮތުން ކޮންމެވެސް އެއްޗެއް ބުނެލުމެވެ.
ކެތްތެރިކަމަކީ ﷲ އެންމެ ބޮޑަށް ލޯބިވެވޮޑިގެންވާ އެއް ސިފައެވެ. ކެތްތެރިކަމުގެ ތަރުބިއްޔަތު އެންމެ ބޮޑަށް ލިބިދޭ އަޅުކަމަކީ ރޯދައެވެ. ކެތްތެރިކަމުގެ ތަމްރީނު ލިބިދޭ ރޯދަމަހުގެ ފަހު ދިހައާ އަޅުގަނޑުމެން މި ކުރިމަތިލަނީއެވެ. ރަމަޟާން މަހުގެ ފަހު ދިހައަކީ ނަރަކައިން ދިންނެވުމަށް ޚާއްޞަކުރައްވައިފައިވާ ދުވަސްވަރެވެ. މިހާރު ހޭދަކުރަމުން މި ގެންދަނީ މަޣުފިރަތުގެ ދިހައެވެ. ފުރަތަމަ ދިހަ އަޅުގަނޑުމެންނަށް މާތް ﷲ ދަރުމަކުރައްވައިފައިވަނީ ރަޙުމަތުގެ ދިހަ ދުވަހުގެ ގޮތުގައެވެ. ﷲއަށް ޓަކައި ފުރިހަމަ ގޮތުގައި ރޯދަ ހިފައި، ރޭއަޅުކަން އިޚުލާޞްތެރިކަމާއެކު އަދާކުރުމުގައި ހީވާގިވަމާ ހިންގަވާށެވެ!
563. އެއަށްފަހު ޢުމަރުގެފާނު ކަނޑިކޮޅު ހިއްޕަވައިގެން ނުކުމެވަޑައިގެން މީސްތަކުންނަށް އިންޒާރު ދެއްވަމުން ވިދާޅުވިއެވެ. "ހަމަ އެކަކުވެސް ރަސޫލާ މި ދުނިޔެ ދޫކުރައްވައިފިޔޭ ނުބުނާށެވެ! އެހެން ބުނި މީހެއްގެ ބޯ ކަޑުއްވައިލައްވާހުށީމެވެ. އެކަލޭގެފާނު އެ ވަޑައިގަތީ މޫސާގެފާނު ﷲގެ ޙަޟްރަތަށް ވަޑައިގެންނެވި ގޮތަށެވެ. މާތް ﷲ ގަންދެއްވާ ވިދާޅުވަމެވެ. މޫސާގެފާނު އެނބުރިވަޑައގެންނެވި ގޮތަށް ރަސޫލާ ﷺ ވެސް އެނބުރިވަޑައިގަންނަވާނެއެވެ. " ޢުމަރުގެފާނަށް އެކަލޭގެފާނުގެ ނަފްސު ކޮންޓްރޯލެއް ނުކުރެއްވުނެވެ. 
ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ތަދުބީރު ކުރައްވައިފައިވާ ފުރިހަމަ އުޞޫލާ އެއް ގޮތަށް ކާއިނާތުގެ ކަންތައް ހިނގަމުން ދެއެވެ. އެކަމަކަށް އެއްވެސް ބަދަލެއް ނާދެއެވެ. ދުނިޔެ ދައުރުވެއެވެ. ރޭދުވާ ތަކުރާރުވެއެވެ. އިރުއަރައި އޮއްސެއެވެ. އިންސާނާގެ ވުޖޫދު ނިމުމުގެ މަރްހަލާތައް ކަޑައްތު ކުރަމުން ދަނީ ރޭވިފައިވާ ނިޒާމުގެ ތެރެއިންނެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންނަށް، ދިވެހިރާއްޖެއަށް އިސްލާމް ދީނުގެ މަތިވެރި ހިދާޔަތު ލިބުނު ކަމަށް ޓަކައި އަޅުގަނޑުމެން އަބަދާއި އަބަދު ޝުކުރުވެރިވާންޖެހެއެވެ. ރާއްޖެ އިސްލާމްވީ ދުވަސް އަޅުގަނޑުމެން ފާހަގަކުރީ މި ދިޔަ ހަފުތާގައެވެ. މި މުނާސަބަތާ ގުޅިގެން އަޅުގަނޑުމެން ވިސްނައިލާންޖެހޭ ވަރަށް ގިނަ ކަންތައްތަކެއް އެބަ ހުއްޓެވެ.
މާތް ﷲ ހެއްދެވި ކޮންމެ އެއްޗަކީ އެކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ހެތްކެކެވެ. އެކަލާނގެ މޭސްތިރިކަމުގެ މޮޅުކަމުގެ ދަލީލެކެވެ. މާތްﷲ ވަޙީ ކުރެއްވިއެވެ. ((صُنْعَ ٱللَّـهِ ٱلَّذِىٓ أَتْقَنَ كُلَّ شَىْءٍ إِنَّهُۥ خَبِيرٌۢ بِمَا تَفْعَلُونَ
ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ މައިގަނޑު މައުޟޫއަކީ އިލާހީ ހިދާޔަތުގެ ވާހަކަކަން ކަނޑައަޅާލުމަށް ފަހު، ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ އަސާސީ ތަޢުލީމާތުތައް މިސޫރަތުގައި ބަޔާން ކުރެވިފައިވެއެވެ. އެގޮތުން އެންމެ ފުރަތަމަ މާތްﷲ ވޮޑިގެންވާކަން ފާހަގަ ކުރެވިފައި ވެއެވެ. މިގޮތުން މިސޫރަތުގައި މާތްﷲގެ މުހިއްމު ސިފަފުޅެއް، ތަސައްވުރެއް، ހުށަހަޅާލެވިފައި ވެއެވެ އެކަލާނގެއީ 'އަލް ގައްޔޫމު' ކަމުގައި ބަޔާންކުރެވި ސިފަކުރެވިފައި ވެއެވެ. އެކަލާނގެއީ އެކަލާނގެ ވޮޑިގެންވުމުގައި، އެހެން އެއްވެސް ފަރާތެއްގެ އެހީއަކަށް ބޭނުންވެ ވޮޑިގެންނުވާ، އަމިއްލަ ޒާތީ ފުދުންތެރިކަން ލިބިވޮޑިގެންވާ، މުޅި ވުޖޫދުގެ ފަނާރު ކަމުގައެވެ. އަސްލު ކަމުގައެވެ. އަދި، އިންސާނާގެ ބުއްދި އާއި ވިސްނުން ބޭނުންކޮށްގެން، މިކަން، މާތްﷲ ވޮޑިގެންވާކަން، ރަނގަޅަށް ދެނެގަނެވޭނޭ ކަންވެސް މިސޫރަތުގައި ބަޔާކޮށްދެވިފައި ވެއެވެ. އިންސާނީ ތާރީޚު ފެށުނީއްސުރެން، މީސްތަކުންގެ ތެރެއަށް ރަސޫލު ބޭކަލުން ފޮނުއްވައި، އެބޭކަލުންގެ ގައުމުތަކުގެ މީސްތަކުންނަށް ކެނޑިނޭޅި އުނގަންނައިދެއްވި އުނގަންނައި ދެއްވުމަކީ މިއީ ކަންވެސް ބަޔާން ކުރެވިފައި ވެއެވެ. އަދި، މިކަން ދެނެގެނެ، މާތް ﷲއަށް އީމާންވެ، މި އީމާންކަން ނިޔާކުރާ ގޮތެއްގައި މުއުމިނާގެ ހަޔާތް ބައްޓަންކުރުމަށް، މިސޫރަތުގައި، މީސްތަކުންނަށް ގޮވާލައި، ދައުވަތުދެވިފައި ވެއެވެ.
"ތެދު"ގެ މާނައަކީ ޙައްޤެވެ. ރަނގަޅެވެ. ކަތިކަމެއް ގުދުކަމެއް ނެތުމެވެ. ސީދާވުމެވެ. ބާޠިލުގެ އިދިކޮޅެވެ. ދޮގުގެ އިދިކޮޅެވެ. ތެދުވެރިކަމަކީ އޮޅުވައިނުލުމެވެ. މަކަރު ނެހެދުމެވެ. އިޚުލާޞްތެރިކަމެވެ. ވަފާތެރިކަމެވެ. މި ހުރިހައި މާނަތަކެއް މި ލަފުޒުގައި ހިމެނިފައިވެއެވެ. ތެދުވެރިކަމާއި އަމާނާތްތެރިކަމަކީ ވެސް ވަރަށް ބޮޑަށް ގުޅި، ލައިމެހިފައިވާ ދެ ސިފައެވެ. އަޚުލާޤުގެ އެންމެ މަތިވެރި ދެ ސިފައަކީ ވެސް މިއީއެވެ. ނަޒާހާތްތެރިކަމާ އެންމެ ބޮޑަށް ގުޅިފައިވަނީ ވެސް މި ދެ ސިފައެވެ. އިންސާނާގެ ނަފްސުގެ ޒިނަތްތެރިކަމާއި އަޒުމުގެ މަތިވެރިކަމާއި، ރިވެތި އަޚްލާޤު އަށަގެންފައިވާ ކަމުގެ ޢަލާމާތެވެ. މިއީ އަޚުލާޤުގެ ފުރިހަމަކަން (މަކާރިމުލްއަޚުލާޤު)ގެ އެންމެ މަތީ ދަރަޖައެވެ.
އިރު އޭގެ ވާޖިބު އަދާކުރުމަށްފަހު އުދަރެހާއި ނިވާ ވީއެވެ. ހުޅަނގު ފަރާތު އުދަރެސް އޮރެންޖު ކުލައިން ޖަރީ ކުރަމުންނެވެ. އިރު އޮއްސޭ މަންޒަރު ބަލާލުމަށް އައިސް ތިބި މީހުނަނަށް އުފާވެރި ހިތްހަމަ ޖެހުން ގެނެސްދޭ ރީތި މަންޒަރެއް ދައްކަމުންނެވެ. އިރުކޮޅަކުން ކަނުއަނދިރިކަން މުޅިތަނަށް ފެތުރިގެންދާނެވެ.